Menu Zamknij

Archiwalny-Koronawirus SARS-CoV-2 a karmienie piersią

Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie 25-1024x538.png

Uwaga: Informacje zawarte w tym artykule oparte są o zalecenia ośrodków referencyjnych aktualnych w momencie publikacji. Sytuacja związana z COVID-19 zmienia się dynamicznie – aktualne informacje możecie znaleźć na stronach WHO (Światowa Organizacja Zdrowia, World Health Organization) oraz CDC (Centrum Prewencji i Kontroli Chorób, Center for Disease Control and Prevention).
Jest to wersja artykułu z marca 2020. Najnowsza wersja TUTAJ

Od czasu wybuchu pandemii minęły prawie trzy lata. W tym czasie, jak nigdy wcześniej, badacze i badaczki na całym świecie łączyli siły w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania o bezpieczeństwo stosowania leków na COVID-19, szczepionek, konsekwencje przechorowania, długofalowe skutki uboczne. Także w kontekście laktacji. Do momentu aktualizacji tego artykułu powstało ponad 850 publikacji na temat COVID-19 i laktacji! Badań na taką skalę nigdy wcześniej nie było.

Co to dla nas oznacza? To, że temat COVID-19 i laktacji został dobrze zbadany, mamy solidne podstawy, żeby

Wirus 2019-nCoV (SARS-CoV-2) należy do rodziny koronawirusów, wywołuje chorobę COVID-2019. Wirus rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Może być przenoszony ze śliną, podczas kichania lub kaszlu, może zostać przeniesiony na rękach do ust, oka lub nosa. Ograniczone dane (badanie nad 19 kobietami) sugerują brak transmisji wirusa przez łożysko – nie wykryto obecności wirusa w wodach płodowych ani we krwi pępowinowej. Wirusa nie wykryto również w mleku matek chorych na COVID-19, w jednym przypadku wykryto przeciwciała przeciw wirusowi.

Zalecenia dotyczące infekcji a karmienie piersią

Bazując na informacjach z bieżących badań i biorąc pod uwagę potencjał ochronny mleka matki, w przypadku infekcji lub podejrzenia infekcji wirusem SARS-CoV-2 ośrodki międzynarodowe zalecają, aby karmienie piersią było rozpoczęte lub kontynuowane, zgodnie z możliwościami mamy. To samo tyczy się karmienia dziecka mlekiem odciąganym.

Aby ograniczyć ryzyko zarażenia dziecka wirusem rekomenduje się zachowanie środków ostrożności – utrzymanie higieny rąk, nakładanie maseczki jednorazowej na czas karmienia. Jeśli istnieje podejrzenie zarażenia SARS-CoV-2, zaleca się separację mamy od reszty członków rodziny, wtedy ośrodki międzynarodowe zalecają kontakt mamy z dzieckiem tylko na czas karmienia ( z zachowaniem wszelkich środków ostrożności, jak dokładne mycie rąk i stosowanie maseczki podczas karmienia przynajmniej przez 5-7 dni dopóki kaszel i kichanie nie poprawią się znacznie). Jeśli mama i dziecko muszą zostać rozdzieleni na jakiś czas, te ośrodki zalecają pomóc mamie utrzymać produkcję mleka, zachowując wszelkie zasady higieny rąk i sprzętu używanego do odciągania mleka. (Na podstawie oświadczenia AMB z 10 marca).

„Biorąc pod uwagę fakt, że matka zakażona koronawirusem prawdopodobnie już wcześniej skolonizowała swoje niemowlę, karmiąc piersią może przekazać przeciwciała skierowane przeciwko wirusowi. Dlatego karmienie piersią w takiej sytuacji powinno być kontynuowane z zachowaniem szczególnych zasad higieny rąk i ograniczając ryzyko zakażenia dziecka poprzez zastosowanie maski ochronnej na usta i nos matki”
redaktor naczelny Breastfeeding Medicine Arthur I. Eidelman, MD

Stanowisko Fundacji BANK MLEKA KOBIECEGO TUTAJ

Stanowisko Centrum Nauki o Laktacji TUTAJ

Specjalne zalecenia – karmienie noworodka zaraz po porodzie – Krajowy Konsultant w dziedzinie Neonatologii oraz CDC

Z uwagi na to, że nie wiadomo, czy noworodki są w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19, CDC (treść dostępna TUTAJ) a także Krajowy Konsultant w Dziedzinie Neonatologii zalecają separację mamy po porodzie podejrzanej o zarażenie SARS-CoV-2 lub z objawami COVID-19 od dziecka do momentu, gdy uzna się, że takie środki ostrożności nie są już wymagane.

Zgodnie z Polskim zaleceniem, dziecko powinno przebywać w odizolowanym pomieszczeniu, razem z dzieckiem może przebywać jeden, zdrowy opiekun, wyposażony w odpowiednie środki ochrony osobistej.

Jeśli umieszczenie dziecka w innej sali nie jest możliwe, należy ograniczyć kontakt dziecka z mamą (odległość przynajmniej 2m). Jeśli nie ma innej, zdrowej osoby, która opiekowałaby się noworodkiem, wówczas opiekę może stanowić mama, minimalizując ryzyko transmisji wirusa przez noszenie maseczki, mycie rąk za każdym razem przed dotknięciem noworodka.

Decyzję o zaprzestaniu separacji podejmuje zespół specjalistów po ocenie stanu zdrowia mamy i dziecka oraz po uzyskaniu ujemnych wyników z dwóch zestawów testów z wymazu wydzieliny nosowo-gardłowej i gardła pobranych w odstępie co najmniej 24 godzin.

Separacja a karmienie piersią

Na te chwilę karmienie piersią w wyżej opisanej sytuacji (czyli zaraz po porodzie w szpitalu w przypadku gdy podejrzewa się lub mama choruje na COVID-19) nie jest zalecane przez Polskich Konsultantów. Mama, która chce karmić piersią, powinna mieć możliwość odciągania mleka z zachowaniem wszelkich zasad higieny, następnie przekazywać mleko do karmienia noworodka zdrowemu opiekunowi, który nakarmi dziecko.

W informacji Ministerstwa Zdrowia z 20 marca 2020 dotyczącego opieki okołoporodowej czytamy (cały tekst TUTAJ):

Prof. Ewa Helwich, konsultant krajowa ds. neonatologii wydała rekomendacje dotyczące karmienia piersią przez matkę zakażoną koronawirusem oraz diagnozowaną w kierunku COVID-19. Zgodnie z nimi:
1. Wyniki badań dotyczące braku przedostania się koronawirusa do pokarmu matek są oparte na niewielu przypadkach, dlatego powinny być traktowane z dużą ostrożnością.
2. W przypadku kobiet zakażonych koronawirusem lub w okresie diagnozowania w kierunku COVID zalecana jest izolacja dziecka od matki.
3. Należy umożliwić matce odciągane mleka, by utrzymać laktację.
Po potwierdzeniu ustania ryzyka transmisja zakażenia z matki na dziecko (dwukrotny ujemny test u matki zakażonej i pojedynczy test ujemny u podejrzanej) możliwe jest karmienie naturalne.

Zalecenia WHO

W zaleceniach WHO z 13 marca 2020 (Cały tekst TUTAJ) znajdujemy następujące informacje (wybrane fragmenty, tłumaczenie własne): 

Zgłoszono stosunkowo niewiele przypadków noworodków z potwierdzonym COVID-19; wśród tych noworodków infekcja przebiegała łagodnie. W płynie owodniowym matek chorych na COVID 19, we krwi pępowinowej, w wymazach z gardła noworodków, które urodziły się przez cesarskie cięcie test na COVID-19 był negatywny. Próbki siary również nie zawierały wirusa wywołującego COVID 19. (…)

Kobiety, u których podejrzewa się infekcję COVID-19 lub które mają potwierdzoną infekcję COVIF-19 powinny karmić zgodnie ze standardowymi wytycznymi, zachowując środki higieny i unikając transmisji.  

W przypadku wszystkich podejrzanych przypadków COVID-19, kobiety, które mają objawy i karmią piersią, mają kontakt skóra do skóry lub kangurują powinny przestrzegać higieny (nosić maskę podczas karmienia, myć ręce przed kontaktem z dzieckiem, dezynfekować powierzchnie, z którymi matka ma kontakt). 

Jeśli objawy mamy są ciężkie i nie jest w stanie zająć się dzieckiem i karmić bezpośrednio piersią, powinna być zachęcona do odciągania mleka z zachowaniem zasad higieny i ostrożności.  

Jeśli mama jest w stanie ciężkim i nie jest możliwe odciąganie mleka, zaleca się podanie dziecku mleka innej mamy, mleka bankowanego, odpowiedniego substytutu. Nie powinno się promować substytutów mleka kobiecego, butelek, smoczków przez personel medyczny.  

Mamy i noworodki powinni mieć zapewniony kontakt skóra do skóry, kangurowanie i pozostać razem przez całą dobę, niezależnie od tego czy u dzieci podejrzewa się lub jest potwierdzona infekcja COVID-19. 

W przypadku konieczności separacji od dziecka,  kobiety i inni opiekunowie dziecka powinni mieć dostęp do odpowiednio wyszkolonych pracowników medycznych i niemedycznych oferujących wsparcie psychologiczne.  

NIE jedź na SOR ani do lekarza rodzinnego.

Jeśli bardzo źle się czujesz zadzwoń na izbę przyjęć najbliższego oddziału zakaźnego w szpitalu informując o podejrzeniu zarażenia wirusem i swoich objawach. Jeśli dostaniesz takie zalecenie udaj się na oddział zakaźny ograniczając kontakt z innymi osobami. Listę szpitali z oddziałami zakaźnymi uzyskasz na stronie www.gov.pl/koronawirus oraz na infolinii 800 190 590.

Jeśli potrzebujesz zwolnienia lekarskiego, zadzwoń do placówki, w której jesteś zapisana do lekarza rodzinnego i poproś o wystawienie dokumentu zdalnie, bez wizyty w placówce.

Co wtedy z dzieckiem:

Zgodnie z informacją udzieloną telefonicznie na infolinii NFZ, jeśli dziecko karmione piersią nie ma objawów infekcji, w trosce o jego bezpieczeństwo nie będzie przyjęte z mamą na oddział zakaźny. W sytuacjach podbramkowych (gdy nie jest możliwa opieka innej osoby nad dzieckiem) jednostką decydującą o przyjęciach na oddział jest izba przyjęć szpitala zakaźnego, z którą możesz skontaktować się telefonicznie, zanim tam pojedziesz.

Kwarantanna

Możesz zostać objęta kwarantanną domową, gdy miałaś kontakt z osobą zarażoną wirusem lub z podejrzeniem zarażenia wirusem SARS-CoV-2 . Kwarantanna oznacza, że przez określony czas nie powinnaś wychodzić z domu. Osoby objęte kwarantanną powinny maksymalnie ograniczyć kontakt z innymi osobami. W trakcie trwania kwarantanny zostań w kontakcie z oddziałem sanitarno-epidemiologicznym.

Informacje na temat kwarantanny znajdziecie na profilu Ministerstwa Zdrowia

Jeśli chorujesz przewlekle, masz możliwość otrzymania e-recepty po konsultacji telefonicznej z lekarzem rodzinnym, nie musisz iść do placówki. Podobnie jeśli jesteś chora (nie tylko na koronawirusa) zanim pójdziesz do placówki POZ – zadzwoń. Zostanie Ci udzielona teleporada, podczas której lekarz oceni czy obecność w przychodni jest konieczna. Może także na podstawie wywiadu zlecić stosowanie leków i wystawić e-receptę. Więcej możesz przeczytać na ten temat na TUTAJ.

Nie panikuj

W mediach w kontekście COVID-19 dominuje przekaz bardzo niepokojący, przedstawiający sytuację w sposób emocjonalny, wzbudzający lęk i panikę w odbiorcach lub wręcz przeciwnie – bagatelizujący sytuację. Takie emocje mogą prowadzić do nieracjonalnych zachowań, dyskryminacji, agresji i wrogości, które są bardzo niekorzystne społecznie. W sytuacji takiego zagrożenia warto korzystać z rzetelnych źródeł informacji (strony WHO, CDC, Ministerstwa Zdrowia) i stosować się do zaleceń mających na celu prewencję zachorowań. Największą grupę ryzyka komplikacji COVID-19 stanowią osoby po 60 roku życia, osoby z obniżoną odpornością, chorujące przewlekle. Nie wiemy jak wygląda ryzyko powikłań COVID-19 dla noworodków. Stosując metody prewencyjne, stosując się do zasad kwarantanny ograniczamy ryzyko nie tylko dla siebie i naszych bliskich, ale także tych osób z grupy ryzyka.

Co zrobić, gdy osoba, z którą mieszkasz ma objawy infekcji (nie tylko wywołanej przez SARS-CoV-2)?

Środki ostrożności w domu:
-utrzymanie odstępu od osoby chorej
-przebywanie możliwie w innym pomieszczeniu niż osoba chora
-niespanie w jednym łóżku
-zachowanie higieny rąk i wspólnych powierzchni
-wentylacja pomieszczeń
-ograniczenie przemieszczania się osoby chorej
-noszenie maseczki ochronnej przez pacjenta (maseczki jednorazowej)
-po umyciu rąk osuszanie ich jednorazowym, papierowym ręcznikiem; mycie rąk przed sporządzaniem posiłków, przed każdym posiłkiem, po każdym kontakcie z chorym
-odpady (chusteczki higieniczne, ręczniki etc) osoby chorej powinny być przechowywane w pomieszczeniu razem z osobą chorą w zamkniętym pojemniku/worku.
-dezynfekcja łazienki przynajmniej raz dziennie
-używanie jednorazowych rękawiczek do czyszczenia, dezynfekcji; po zdjęciu rękawiczek mycie rąk
-pranie ubrań po kontakcie z chorym w temperaturze 60-90 stC.

Poniżej informacje ogólne na temat infekcji wywołanej SARS-CoV-2

Objawy infekcji

Objawy zakażenia obejmują gorączkę, dreszcze, bóle mięśniowe, katar, kaszel oraz duszności. Badania RTG klatki piersiowej osób zakażonych wykazały typowe cechy wirusowego zapalenia płuc z rozlanymi obustronnymi naciekami. Jak wynika z informacji CDC pierwsze objawy infekcji mogą się pojawić od 2 do 14 dniu od kontaktu z wirusem. Największe ryzyko komplikacji dotyczy osób z upośledzoną odpornością, przyjmujących leki immunosupresyjne, z niewydolnością nerek, z zaburzeniami pracy serca.

Prewencja

Sposoby prewencyjne w przypadku wirusa 2019-nCoV nie różnią się znacznie od metod prewencji innych chorób wirusowych.

WHO informuje o metodach prewencyjnych:
-mycie rąk wodą z mydłem przez 30 sekund; gdy jest to niemożliwe, to stosowanie alkoholowego żelu lub płynu dezynfekującego.
-unikanie dotykania nosa, oczu, ust nieumytymi rękami
-unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi
-pozostanie w domu w przypadku zachorowania
-zasłanianie ust podczas kaszlu i kichania za pomocą chusteczki higienicznej, następnie natychmiastowe wyrzucanie chusteczki do kosza.
-czyszczenie i dezynfekcja często dotykanych przedmiotów i powierzchni.


Jeśli nie musisz, nie wychodź z domu w okresie największego ryzyka zachorowań.

Informacje o lekach w laktacji

Jeśli potrzebujesz konsultacji w kwestii leków w laktacji zapisz się w Strefie Pacjenta.Zapisz się tutaj na konsultację

Na podstawie:

https://gis.gov.pl/

https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/summary.html

WHO: Home care for patients with suspected novel coronavirus (nCoV) infection presenting with mild symptoms and management of contacts. 20 january 2020 Plik do pobrania

CDC. Frequently Asked Questions and Answers: Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) and Pregnancy [Internet]. [cited 2020 Feb 25].

WHO Infection prevention and control during health care when novel coronavirus (nCoV) infection is suspected. 25 jan 2020.

Chen H, Guo J, Wang C, Luo F, Yu X, Zhang W, et al. Clinical characteristics and intrauterine vertical transmission potential of COVID-19 infection in nine pregnant women: a retrospective review of medical records. The Lancet. 2020;0(0).

Zhu H, Wang L, Fang C, Peng S, Zhang L, Chang G, et al. Clinical analysis of 10 neonates born to mothers with 2019-nCoV pneumonia. 2020;

Qiao J. Comment What are the risks of COVID-19 infection in pregnant women? 2020 ; Available from: https://doi.org/10.1016/S0140-6736

CDC. Interim Considerations for Infection Prevention and Control of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in Inpatient Obstetric Healthcare Settings. Retrieved February 25, 2020

Robertson, C. A., Lowther, S. A., Birch, T., Tan, C., Sorhage, F., Stockman, L., … Bresnitz, E. (2004). SARS and Pregnancy: A Case Report. Emerging Infectious Diseases, 10(2), 345–348.

CDC. Interim Guidance on Breastfeeding for a Mother Confirmed or Under Investigation For COVID-19 TUTAJ

Infant Feeding in Emergency Core Group. (2017). Infant and Young Child Feeding in Emergencies. Operational Guidance for Emergency Relief Staff and Programme Managers. Version 3.0. 2017 TUTAJ

https://www.gov.pl/web/koronawirus

ABM Statement on Coronavirus 2019 (COVID-19) TUTAJ