Leki i laktacja: Botoks

Pytania dotyczące bezpieczeństwa różnych zabiegów i leków w okresie karmienia piersią pojawiają się bardzo często w mojej praktyce. Przyjrzyjmy się tematowi, który budzi wiele wątpliwości: botoks a karmienie piersią. Czy zabiegi z użyciem toksyny botulinowej u mamy są bezpieczne dla maluszka karmionego piersią? Sprawdźmy, co mówią fakty i badania.

Botoks podczas laktacji – jak to działa?

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym właściwie jest toksyna botulinowa (w skrócie BTX). W zabiegach kosmetycznych i leczniczych, na przykład w terapii migren czy nadpotliwości stosuje się Onabotulinumtoxin A, czyli oczyszczoną formę toksyny botulinowej typu A. Mechanizm jej działania polega na miejscowym zablokowaniu przewodnictwa nerwowego w mięśniu, co prowadzi do jego czasowego paraliżu.

Kluczowe jest tutaj słowo „miejscowo„. Prawidłowo podany preparat z toksyną botulinową działa dokładnie w miejscu iniekcji i nie powinien przenikać do krążenia ogólnego. To właśnie ta właściwość jest najważniejsza w kontekście bezpieczeństwa podczas laktacji.

Czy botoks przenika do mleka matki? Najnowsze badania

Pojawia się jednak często pytanie, czy pomimo miejscowego działania, niewielka ilość toksyny botulinowej może jednak przedostać się do mleka. Przyjrzyjmy się dostępnym danym:

• Właściwości leku: Duża cząsteczka toksyny botulinowej i jej charakterystyka sprawiają, że przenikanie do mleka matki jest mało prawdopodobne.
• Badania na zwierzętach: Badania dystrybucji na szczurach wykazały słabe rozprzestrzenianie się toksyny poza miejsce podania, a następnie jej szybki metabolizm i wydalanie.
• Badania u mam karmiących piersią:
  • W jednym przypadku ciężkiego zatrucia bakterią produkującą toksynę botulinową u karmiącej mamy, nie wykryto obecności bakterii ani toksyny w mleku, a dziecko nie wykazywało żadnych objawów.
• Pojawiły się dwie nowe publikacje, w których u kobiet po podaniu botoksu wykryto niewielkie ilości toksyny w mleku. Najwyższe stężenie zaobserwowano po 3-4 dniach od zabiegu, a następnie poziom toksyny spadał. Nawet w najgorszym scenariuszu oszacowano, że dawka, jaką otrzymałoby dziecko karmione wyłącznie piersią, była znacznie niższa od dawek stosowanych terapeutycznie u dzieci. Poniżej opis.

Co wiemy z tych publikacji naukowych (aktualne badania nad botoksem i karmieniem piersią, stan na kwiecień 2025 r.)

Hudson i in. badali próbki mleka matki po podaniu 40–92 jednostek (~2–5 ng) botoksu na twarz (wstrzyknięcie domięśniowe).

Wyniki:
Dwie z czterech uczestniczek nie miały wykrywalnego botoksu w mleku.
U pozostałych dwóch uczestniczek stężenie botoksu w mleku mieściło się w zakresie od 85 do 747 pg/ml (0,085–0,747 ng/ml) przy użyciu testu ELISA.
Poziomy te nie korelowały z dawką podaną matce ani czasem po wstrzyknięciu.

Gu i in. przeanalizowali próbki mleka matki pochodzące od trzech kobiet, którym podano 64 jednostki (~3 ng) botoksu na twarz.

Wyniki:
Maksymalne wykryte stężenie botoksu w mleku wyniosło 167 pg/ml (0,0167 ng/ml) przy użyciu testu ELISA
Ponownie, nie było wyraźnego związku między dawką dla matki lub czasem po wstrzyknięciu a poziomami wykrytymi w mleku.
Wykorzystano inne metody: Spektrometria masowa nie wykryła botoksu, inne metody (spektrometria Ramana i różne western blots) odnotowały śladową obecność botoksu przez ponad rok.

Co jeszcze wiemy

Nawet jeśli odrobina toksyny botulinowej trafo do mleka, kwas żołądkowy strawi toksynę, zapobiegając jej przedostaniu się do krwiobiegu niemowlęcia. Oczyszczona toksyna botulinowa wydaje się mieć szczególnie trudne zadanie przedostania się do krwiobiegu, jeśli jest podawana doustnie i wiemy to z badań.

W przypadku choroby botulizmu przenoszonej przez żywność, inne białka są wymagane do ochrony toksyny botulinowej przed kwasem żołądkowym i tylko wtedy powodują zakażenie ogólnoustrojowe. Czysta „nieochroniona” toksyna nie przetrwa w żołądku.

Bezpieczeństwo po zabiegu

Ryzyko przenikania toksyny botulinowej do mleka matki jest bardzo niskie. Mimo ostatnich badań z użyciem bardzo czułych metod wykryto niewielkie ilości toksyny w mleku, badacze są zgodni – takie ilości to najprawdopodobniej bardzo niskie ryzyko dla dziecka.

Jeśli chcesz, możesz rozważyć:

• Odczekanie godzinę: po zabiegu z podaniem botoksu możesz rozważyć odczekanie około godziny przed kolejnym karmieniem. Pozwoli to na upewnienie się, że nie występują u Ciebie ogólne objawy niepożądane związane z nieprawidłowym podaniem leku.
• Obserwuj swój organizm: W bardzo rzadkich przypadkach objawy zatrucia toksyną mogą pojawić się z opóźnieniem. Jeśli zauważysz u siebie zaburzenia gastryczne, osłabienie, ból gardła, nudności, suchość w jamie ustnej czy problemy z oddychaniem, skonsultuj się z lekarzem.
• Żadne z zachowawczych, profilaktycznych działań wprowadzających odstępy w karmienie piersią, czy sugerujące odstawienie dziecka od piersi na jakiś czas przy stosowaniu botoksu nie zostały potwierdzone w badaniach jako skuteczne, bezpieczne ani konieczne. Za każdym razem, gdy rozważa się wprowadzanie zmian w karmienie, trzeba zastanowić się, jakie negatywne konsekwencje to może przynieść i czy na pewno warto to robić.

Botoks a karmienie piersią – prawdopodobnie niskie ryzyko

Podsumowując, jeśli mama i jej dziecko są zdrowi, zabieg wykonany jest prawidłowo, maluszek nie jest już noworodkiem, biorąc pod uwagę właściwości leku i dane z badań, ryzyko z takiego zabiegu prawdopodobnie będzie bardzo niskie. Nie ma konieczności rezygnowania z karmienia piersią ani robienia długich przerw między zabiegiem a karmieniem.

Mam nadzieję, że te informacje są dla Ciebie pomocne. Pamiętaj, że każda sytuacja jest indywidualna i w razie jakichkolwiek pytań lub obaw, zawsze warto skonsultować się ze swoim specjalistą. Jeśli potrzebujesz konsultacji, możesz zarejestrować się klikając w link poniżej.

Na podstawie:

1. Middaugh J. Botulism and breast milk. N Engl J Med. Feb 9 1978;298(6):343.
2. Douthirt C. An outbreak of botulism in Tucumcari, New Mexico. Southwest Med. 1938;51(3)
3. Maksymowych AB, Reinhard M, Malizio CJ, Goodnough MC, Johnson EA, Simpson LL. Pure botulinum neurotoxin is absorbed from the stomach and small intestine and produces peripheral neuromuscular blockade. Infect Immun. Sep 1999;67(9):4708-12. doi:10.1128/IAI.67.9.4708-4712.1999
4. Lin L, Olson ME, Eubanks LM, Janda KD. Strategies to Counteract Botulinum Neurotoxin A: Nature’s Deadliest Biomolecule. Acc Chem Res. Aug 20 2019;52(8):2322-2331. doi:10.1021/acs.accounts.9b00261
5. Bai L, Peng X, Liu Y, et al. Clinical analysis of 86 botulism cases caused by cosmetic injection of botulinum toxin (BoNT). Medicine (Baltimore). Aug 2018;97(34):e10659. doi:10.1097/MD.0000000000010659
6. BOTOX Cosmetic (onabotulinum toxin A) [package insert] (Allergan) (2021).
7. Hudson C, Wilson P, Lieberman D, Mittelman H, Parikh S. Analysis of Breast Milk Samples in Lactating Women After Undergoing Botulinum Toxin Injections for Facial Rejuvenation: A Pilot Study. Facial Plast Surg Aesthet Med. Sep-Oct 2024;26(5):523-526. doi:10.1089/fpsam.2023.0326
8. Gu H, Xu Z, Koviazina R, et al. Detection of nontoxic BoNT/A levels in post-facial Botox injection breastmilk. Original Research. Frontiers in Drug Safety and Regulation. 2025-January-06 2025;Volume 4 – 2024doi:10.3389/fdsfr.2024.1480515
9. https://infantrisk.com/content/botox-injections-and-breastfeeding