Menu Zamknij

Jodek potasu a karmienie piersią

Czy można stosować jodek potasu podczas karmienia piersią? Jakie jest bezpieczeństwo stosowania jodku potasu w okresie laktacji? Czy po przyjęciu jodku potasu można karmić piersią? Takie pytania często ostatnio do mnie trafiają od moich pacjentek, więc w tym artykule omawiam dokładnie, co wiemy na temat tego leku w kontekście karmienia piersią. Zanim jednak omówimy sobie bezpieczeństwo stosowania jodku potasu w okresie laktacji, powiem trochę o tym, w jakiej sytuacji i po co właściwie się go stosuje.  

Kiedy i po co stosuje się jodek potasu 

Jodek potasu stosuje się, żeby zapobiegać popromiennemu uszkodzeniu tarczycy i zmniejszyć ryzyko nowotworu tarczycy w sytuacji narażenia na radioaktywny jod.  

Producent leku informuje: 

W razie narażenia na radioaktywny jod, jodek potasu zapobiega uszkodzeniu tarczycy dzięki wysyceniu jej nieradioaktywnym jodem, co blokuje wychwyt radioaktywnego jodu ze skażonego powietrza, skażonej wody i produktów żywnościowych.  

Podanie jodku potasu we właściwej dawce w ciągu godziny od zdarzenia radiacyjnego powoduje ponad 85% wysycenie tarczycy nieradioaktywnym jodem. Z każdą godziną opóźnienia procent wysycenia zmniejsza się: po trzech godzinach wysycenie nieradioaktywnym jodem wynosi 50%. Podanie jodu po sześciu godzinach od narażenia nie przynosi żadnych korzyści.  

Jodek potasu a karmienie piersią — informacja producenta 

Producent informuje wprost: Jod przenika do mleka ludzkiego, jednak kobiety karmiące piersią powinny kontynuować karmienie. Kobiety karmiące piersią powinny unikać wielokrotnego przyjmowania dawek.  

Jakie jest ryzyko stosowania jodu w okresie laktacji  

Jod jest niezbędnym dla dziecka mikroelementem, naturalnym składnikiem mleka matki. Szacuje się, że zapotrzebowanie noworodków urodzonych o czasie wynosi 15 mcg/kg dziennie, 30 mcg/kg dziennie u wcześniaków. 

WHO zaleca całkowite spożycie dla kobiet karmiących piersią na poziomie 250 mcg dziennie. 

Amerykańskie Towarzystwo Tarczycowe (ATA, American Thyroid Association) zaleca, aby kobiety karmiące piersią uzupełniały swoją dietę doustnym suplementem zawierającym 150 mcg jodu, ale należy unikać dawek przekraczających 500mcg dziennie.  

Stosowanie nadmiernych ilości jodu u matki w okresie okołoporodowym i podczas karmienia piersią może zwiększać poziom jodu w mleku matki i powodować przejściową niedoczynność tarczycy u niemowląt karmionych piersią. 

Możliwe, że ekspozycja matki na jod w okresie okołoporodowym może zakłócać badania tarczycy przeprowadzone w ramach badań przesiewowych noworodków. 

Czy dawka jodku potasu stosowana w zdarzeniach radiacyjnych może stanowić ryzyko dla dziecka? 

Bezpieczeństwo stosowania danego leku w okresie laktacji zależy w głównej mierze od ostatecznej ilości leku jaki może trafić do mleka. Tę ilość można oszacować na podstawie właściwości leku i badań nad przenikaniem do mleka.  

Dawka jodku potasu u osoby dorosłej przy narażeniu radiacyjnym wynosi 130 mg, co odpowiada 100 mg jodu. Czyli 100 000 mcg. Zastosowanie takiej ilości jodu u mamy karmiącej piersią może spowodować znaczne zwiększenie stężenia jodu w mleku. Zobaczmy, co wiemy z badań nad dużymi dawkami podawanymi mamie i jak wpłynęły one na dzieci.  

Dwie kobiety otrzymały doustnie jodek potasu. Jedna z mam otrzymała 325 mg doustnie 3 razy dziennie, łącznie otrzymała 3,6 grama, a druga 650 mg doustnie 3 razy dziennie, łącznie otrzymała 4,6 grama. Próbki mleka pobrano po ósmej i jedenastej dawce u pierwszej kobiety i 2 godziny po ostatniej dawce u drugiej kobiety. Pierwsza mama miała stężenie jodu w mleku około 33 i 29 mg/L, a druga miała stężenie około 38 mg/L (metoda oznaczania stężenia jodu w mleku mogła być nieczuła – ograniczenie badania). Nie wiadomo niestety nic na temat tego, czy mamy karmiły piersią i czy były jakieś efekty u dzieci.  

W przypadku spożywania ok 2000IU jodu na dobę przez mamę karmiącą piersią zaobserwowano objawy niedoczynności tarczycy u dziecka karmionego piersią.  

Wiemy z badań o przypadkach mam, które stosowały powidon jodowy w postaci żelu dopochwowego przez 6 dni; karmiąc jednocześnie piersią. Zaobserwowały specyficzny jodowy zapach skóry dzieci, ale nie wystąpiły żadne zaburzenia w pracy tarczycy.  

Działania niepożądane zaobserwowano u karmionych piersią noworodków, których mamy stosowały płyn z jodem na ranę po porodzie. Noworodki wymagały leczenia l-tyroksyną i wróciły do zdrowia po leczeniu. 

Zbadano 31 wcześniaków urodzonych przed 34. Tygodniem ciąży w Korei, gdzie matki zazwyczaj spożywają duże ilości zupy z wodorostów w pierwszym miesiącu po porodzie. U niemowląt często stwierdzano subkliniczną niedoczynność tarczycy. 

Dwadzieścia trzy matki w Japonii leczono jodkiem potasu z powodu choroby Gravesa. Dawki dostosowano w celu utrzymania prawidłowej czynności tarczycy; mediana dawki wynosiła 50 mg na dobę (zakres od 10 do 100 mg/dobę). Ich 26 niemowląt (po jednej parze bliźniąt i trojaczków) było karmionych piersią, niektóre wyłącznie, a inne częściowo. Dwadzieścia pięć z 26 niemowląt miało prawidłową czynność tarczycy. Jedno 5-miesięczne niemowlę miało subkliniczną niedoczynność tarczycy, na którą wskazywało stężenie tyreotropiny we krwi (12,3 μIU/ml po 1 miesiącu leczenia mamy). Dwa miesiące po odstawieniu jodku potasu poziom tyreotropiny we krwi znormalizował się do 2,3 mikroIU/ml.  

W kolejnej serii przypadków pobrano 210 próbek krwi od 100 niemowląt (w tym tych 26 niemowląt), które były częściowo lub całkowicie karmione piersią przez 81 matek przyjmujących jodek potasu z powodu choroby Gravesa-Basedowa. Po pomiarze TSH i fT4 oceniono u 12 niemowląt subkliniczną niedoczynność tarczycy. U 3 niemowląt TSH normalizowało się w 2 miesiące po zaprzestaniu karmienia piersią, au 7 innych, TSH normalizowało się pomimo kontynuacji karmienia piersią i suplementacji jodu przez matkę.  

Co to oznacza? 

Jednorazowe podanie jodku potasu w dawce 130mg/dobę u mamy może potencjalnie spowodować zaburzenie pracy tarczycy u dziecka (niedoczynność), taki efekt zależy od różnych czynników (jak wiek i masa ciała dziecka, masy ciała mamy itd.). Jednocześnie w przypadku narażenia na radioaktywny jod korzyść zastosowania jodku potasu u mamy karmiącej piersią oraz u jej dziecka przewyższa ryzyko wystąpienia przejściowej niedoczynności tarczycy u dziecka. Czyli lepiej jest zastosować lek licząc się z potencjalnym wpływem na tarczycę niż ryzykować narażenie dziecka na promieniotwórczy jod.  

W ciągu 24 godzin do mleka ludzkiego może przeniknąć jedna czwarta dawki jodu przyjętej przez matkę (według producenta i potwierdzono w badaniach stosunek mleko osocze 15 – 26). Jodek potasu może częściowo zablokować przenikanie radioaktywnego jodu do mleka, jeśli mama miała ekspozycję. Przy doborze dawki potasu jodku dla karmiącej matki, należy zastosować te same kryteria, jak dla innych młodych osób dorosłych w wieku poniżej 40 lat (czyli 130mg na dobę). 

Producent informuje: Dla poszczególnych zagrożonych promieniowaniem grup wiekowych należy rozważyć stosunek korzyści do ryzyka, jaki wiąże się z podaniem im stabilnego jodu. W pierwszej kolejności leczenie należy zastosować u kobiet w ciąży i karmiących piersią, u niemowląt i dzieci. Pojedyncza dawka potasu jodku zapewnia odpowiednią ochronę przez dobę. Długotrwałe narażenie na promieniowanie może powodować konieczność podania kolejnych dawek, jednakże należy unikać wielokrotnego podawania dawek u noworodków i kobiet w ciąży oraz karmiących piersią.  

Specjalne grupy ryzyka, zgodnie z informacjami producenta 

Producent informuje: Noworodki w pierwszych dniach życia są szczególnie narażone na działanie radioaktywnego jodu i zablokowanie czynności tarczycy w wyniku przeciążenia potasu jodkiem. Frakcja wychwytu radioaktywnego jodu jest u nich czterokrotnie większa niż w pozostałych grupach wiekowych. Tarczyca u noworodków jest szczególnie wrażliwa na blokadę czynnościową spowodowaną przeciążeniem potasu jodkiem. Przemijająca niedoczynność tarczycy w tym wczesnym okresie rozwoju mózgu może prowadzić do utraty zdolności intelektualnych. W związku z tym podczas podawania stabilnego jodu noworodkom, nieodzowne jest dokładne kontrolowanie czynności tarczycy. U noworodków, którym w pierwszych tygodniach życia podawano potasu jodek, należy monitorować stężenie TSH i, jeśli konieczne, T4 oraz w razie potrzeby zastosować odpowiednią terapię zastępczą. 

Podsumowanie 

W przypadku zdarzenia radiacyjnego nie ma wątpliwości co do zasadności i skuteczności podania jodku potasu noworodkom, niemowlętom i osobom karmiącym piersią. Z uwagi na ryzyko popromiennego uszkodzenia tarczycy zaleca się, aby zarówno mama jak i dziecko otrzymali dostosowaną dawkę jodku potasu. Karmienie piersią, gdy mama przyjmie dawkę jodku potasu, nie gwarantuje otrzymania przez dziecko z mlekiem wystarczającej ilości stabilnej formy jodu, dlatego dziecko także powinno otrzymać swoją dawkę. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na to, że skuteczność wysycenia jodkiem potasu jest najlepsza w ciągu pierwszej godziny od narażenia, następnie spada, a po 6 godzinach nie ma już znaczenia.  

Ponieważ może dojść do zaburzenia pracy tarczycy u dziecka z powodu ekspozycji na wysoką dawkę jodu z mlekiem mamy oraz jednocześnie z podanego doustnie jodku potasu, ścisłe monitorowanie pracy tarczycy malucha może być wskazane, jeśli jest wcześniakiem lub noworodkiem. U starszych dzieci ryzyko poważnych powikłań wynikających z niedoczynności tarczycy jest niższe, jednak nadal zaleca się monitorować niemowlęta i skonsultować się z lekarzem, jeśli zaobserwuje się niepokojące objawy u dziecka.  

NIE NALEŻY STOSOWAĆ JODU (POWYŻEJ DAWKI ZALECANEJ) ANI JODKU POTASU W OKRESIE LAKTACJI JEŚLI NIE JEST TO UZASADNIONE I BEZ KONSULTACJI Z LEKARZEM.

Dodatkowe informacje: 

Kiedy może się zdarzyć narażenie na radioaktywny jod 

Jedna z sytuacji to badanie diagnostyczne, gdzie wykorzystywany jest jod radioaktywny jako znacznik do obrazowania np. zmian nowotworowych. Choć w większości przypadków dawka promieniowania stosowanego w badaniach diagnostycznych jest bardzo niska i nie ma konieczności stosowania jodku potasu.  

Kolejna to zdarzenie radiacyjne, w wyniku którego następuje emisja radioaktywnego jodu (nie każde zdarzenie radiacyjne powoduje powstanie tego związku). Wtedy dawka promieniowania, która się pojawia jest bardzo wysoka i może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. Jakie to może być zdarzenie: 

  • Awaria elektrowni atomowych o skutkach wykraczających poza teren obiektu  
  • Nieprawidłowe stosowanie źródeł promieniotwórczych 
  • Wypadek podczas transportu materiałów radioaktywnych 
  • Nieprawidłowe przechowywanie źródeł promieniotwórczych i odpadów promieniotwórczych. 

Czy wiesz, że…  W Polsce postępowanie w sytuacji wystąpienia zdarzenia radiacyjnego podlega procedurom opisanym w Ustawie Prawo atomowe, planach Krajowego Zarządzania Kryzysowego i Wojewódzkiego planu Zarządzania kryzysowego. Wszystkie te dokumenty są dostępne dla obywateli na stronach rządowych gov.pl, Biuletynu Informacji Publicznej.  
 

Co wtedy zrobić 

Przede wszystkim nie każde zdarzenie radiacyjne może mieć wpływ na Ciebie lub Twoich bliskich, bo może dotyczyć miejsca, które jest za daleko od Ciebie lub mieć miejsce tylko na terenie danego zakładu (elektrowni atomowej) i nie powodować żadnych zagrożeń na zewnątrz.  

Jeśli dojdzie do zdarzenia radiacyjnego, które ma znaczenie dla naszego zdrowia, słuchamy i czytamy lokalne wiadomości i stosujemy się do komunikatów.  

Na czym polega skażenie radiacyjne 

Skażenie radiacyjne polega na pojawieniu się w środowisku, otoczeniu, konkretnym miejscu dużych dawek promieniowania jonizującego. Takie promieniowanie jest niewidoczne dla oka, składa się z niestabilnych cząstek, które emitują energię.  

Znacie pewnie promieniowanie X, czyli rentgenowskie. To jeden z rodzajów promieniowania jonizującego – niskie dawki mają minimalny wpływ na nasze zdrowie. Oprócz tego są jeszcze inne rodzaje promieniowania – gamma. Te dwa rodzaje promieniowania po prostu przenikają otaczające je przedmioty czy tkanki.  

Innym źródłem promieniowania są radionuklidy, czyli cząsteczki alfa i beta, które powstają w wyniku rozpadu jądra atomowego. Emitują inny rodzaj promieniowania jonizującego. Są ciężkie i oprócz osiadania na skórze i odzieży mogą być wdychane lub połykane i powodować uszkodzenia wewnętrzne.  

W zależności od różnych czynników, w tym dawki promieniowania, konsekwencje dla zdrowia mogą być natychmiastowe – jak poparzenia czy uszkodzenia narządowe lub długotrwałe — jak choroby nowotworowe.  

Nie tylko promieniotwórczy jod 

Podczas awarii elektrowni w Fukushima w 2011 roku, główne promieniotwórcze substancje, jakie zostały uwolnione do środowiska, to był Jod-131, Jod-134, Cez-134, Cez-137. Jeśli zatem myślimy o katastrofach atomowych, radioaktywny jod nie jest jedynym zagrożeniem, które bierze się pod uwagę w tworzeniu protokołów i planów zarządzania kryzysowego w zdarzeniach radiacyjnych.  

Skażenie radiacyjne a karmienie piersią 

W miejscu, gdzie doszło do skażenia, poza najbliższą strefą, w której dochodzi do natychmiastowych skutków zagrażających życiu, problemem jest spożycie żywności lub wody lub wdychanie radioaktywnych cząsteczek, w tym radioaktywnego jodu.  

W przypadku skażenia środowiska radioaktywnym jodem, przebywanie w skażonych pomieszczeniach czy miejscach, spożywanie pokarmów, w tym mleka krowiego pochodzącego od krów z obszaru zdarzenia, może spowodować otrzymanie dawki promieniowania i wchłonięcie radioaktywnego jodu.  

Radioaktywny jod może tą drogą pojawić się na ciele, ubraniach i w mleku mamy, jak również na skórze i ubraniach dziecka.  

Centrum Prewencji i Kontroli Chorób (CDC, Center for Disease Control and Prevention) o nie zaleca przerywania karmienia piersią w sytuacji takiego narażenia, uznając, że karmienie piersią będzie nadal korzystne. Jednocześnie zalecane jest rozważenie unikania karmienia piersią, jeśli mama i dziecko nadal są w strefie narażenia, a jodek potasu nie jest dostępny.  

Amerykańska Akademia Pediatryczna (American Academy of Pediatrics, AAP) zaleca: 

  • Gdy ryzyko narażenia na radioaktywny jod jest tymczasowe, nadal można karmić piersią, jeśli jodek potasu (KI) jest podany mamie i niemowlęciu w ciągu 4 godzin od narażenia na cząstki radioaktywne. 
  • Jednocześnie mamy i niemowlęta powinny być traktowane priorytetowo w kwestii otrzymania jodku potasu i ewakuacji z miejsca skażenia. 
  • Mamy powinny rozważyć tymczasowe zaprzestanie karmienia piersią i karmić odciągniętym wcześniej mlekiem (przed zdarzeniem radiacyjnym) lub gotową do podania mieszanką (w jednorazowych pojemnikach, która nie wymaga dodawania wody), jeśli pozostają w strefie skażenia. W przypadku braku takiej możliwości można rozważyć karmienie piersią, pamiętając o dekontaminacji przed karmieniem.  
  •  Mleko modyfikowane sporządzane z proszku stanowi ryzyko, jeśli woda jest skażona, więc karmienie mieszanką przygotowywaną w ten sposób nie będzie stanowiło ryzyka dla dziecka tylko wtedy, jeśli nie będzie skażona cząsteczkami radioaktywnymi.  

Ciekawostka. W badaniach przeprowadzonych wśród mam karmiących piersią w 2011 mieszkających do 100 km od Fukushimy nie zaobserwowano dostrzegalnej ekspozycji na radionuklidy wśród niemowląt. Szacowano retrospektywnie narażenie dzieci przez mleko mamy. W najgorszych scenariuszach szacowane narażenie tą drogą było poniżej krajowego limitu narażenia wynoszącego 1 mSv/rok. 

Więcej na temat zaleceń postępowania w przypadku narażenia na promieniowanie i cząsteczki promieniotwórcze w kontekście opieki nad dzieckiem i laktacji możecie przeczytać na stronie CDC, AAP, a w przypadku lokalnych procedur bezpieczeństwa – na stronie gov.pl.  

Są to podsumowania zaleceń, wytycznych i danych udostępnianych przez wspomniane organizacje i podmioty, aktualne na dzień publikacji. Żeby poznać najnowsze i aktualne wytyczne dotyczące skażenia radiacyjnego w Polsce zawsze najlepiej sprawdzić informacje na stronach rządowych.  

Na podstawie: 

Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego [ https://www.gov.pl/web/rcb/krajowy-plan-zarzadzania-kryzysowego

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 września 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo atomowe (U S T AWA z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe). TUTAJ https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20210001941/U/D20211941Lj.pdf 

Infant Feeding and Pregnancy | CDC [Internet]. 2022 [cited 2022 Oct 19]. Available from: https://www.cdc.gov/nceh/radiation/emergencies/prenatal.htm 

Lyu Z, Soleman SR, Fujitani T, Fujii Y, Mahmoud MAM, Harada KH. Absence of Detectable Radionuclides in Breast Milk in Sendai, Japan in 2012 Even by High-Sensitivity Determination: Estimated Dose among Infants after the Fukushima Nuclear Disaster. Int J Environ Res Public Health. 2021 May 28;18(11):5825. doi: 10.3390/ijerph18115825. PMID: 34071601; PMCID: PMC8198812. 

INFANT FEEDING IN DISASTERS AND EMERGENCIES Breastfeeding and Other Options, AAP 2020 [https://downloads.aap.org/AAP/PDF/DisasterFactSheet6-2020.pdf

Charakterystyka Produktu Leczniczego Jodek potasu HEMO MEDIKA 

Państwowa Agencja Atomistyki – Państwowa Agencja Atomistyki – Portal Gov.pl [Internet]. Państwowa Agencja Atomistyki. [cited 2022 Oct 19]. Available from: https://www.gov.pl/web/paa 

Zasady postępowania w czasie skazenia promieniotwórczego (radiacyjnego) – BIP [Internet]. [cited 2022 Oct 19]. Available from: https://www.bip.swietochlowice.pl/bipkod/017/002/006 

Alexander EK, Pearce EN, Brent GA et al. 2016 Guidelines of the American Thyroid Association for the Diagnosis and Management of Thyroid Disease during Pregnancy and the Postpartum. Thyroid. 2017;27:315-89. PMID: 28056690  

Abe Y, Sato H, Sakai H et al. Antithyroid treatment of maternal hyperthyroidism during lactation. Thyroid. 1995;5 (Suppl 1):S108. Abstract. DOI: doi:10.1089/thy.1995.5.ii  

Medications and Mothers’ Milk, T.W. Hale, H.E. Rowe, Springer Co. 2023 

 
Drugs and Lactation Database (LactMed) [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); 2006-. Iodine. [Updated 2019 Feb 28]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501477/ 

Dumrongwongsiri O, Chatvutinun S, Phoonlabdacha P et al. High urinary iodine concentration among breastfed infants and the factors associated with iodine content in breast milk. Biol Trace Elem Res. 2018;186:106-13.  

Hulse T. Transient neonatal hypothyroidism resulting from maternal ingestion of a traditional Korean seaweed soup. Horm Res Paediatr. 2012;78 (Suppl 1):127-8. Abstract. DOI: 10.1159/000343182.  

Hamada K, Mizokami T, Maruta T et al. Effects of inorganic iodine therapy administered to lactating mothers with Graves disease on infant thyroid function. J Endocr Soc. 2017;1:1293-300. 27. 

Stoutjesdijk E, Schaafsma A, Dijck-Brouwer DAJ et al. Iodine status during pregnancy and lactation: a pilot study in the Netherlands. Neth J Med. 2018;76:210-217. 

Hamby T, Kunnel N, Dallas JS et al. Maternal iodine excess: An uncommon cause of acquired neonatal hypothyroidism. J Pediatr Endocrinol Metab. 2018;31:1061-4. 

Iodine (nutritional supplement; micrograms). At e-lactancia.org Retrieved 19 October, 2022 from https://e-lactancia.org/breastfeeding/iodine-nutritional-supplement-micrograms/product/ 

Drugs and Lactation Database (LactMed) [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); 2006-. Iodine. [Updated 2022 Sep 19]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501477/