Kontrasty to środki chemiczne, które podaje się podczas badań diagnostycznych, żeby uzyskać lepszy, czytelniejszy, wyraźny obraz badanej struktury. W większości przypadków badanie radiologiczne z kontrastem wiąże się z bardzo niskim ryzykiem w okresie laktacji i nie ma przeciwwskazań do karmienia piersią zaraz po badaniu. Wyjątkiem jest podanie radioizotopów, gdzie czasami trzeba poczekać, żeby nakarmić malucha.
W artykule używam nazw handlowych. Robię to tylko informacyjnie, nie w ramach działań marketingowych. Nie współpracuję z żadnym producentem leków ani firmą farmaceutyczną.
Na czym polega rezonans magnetyczny
Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego wykorzystuje właściwości magnetyczne atomów wody (a dokładniej protonów w jądrach atomowych wodoru w cząsteczkach wody w naszym organizmie). Po poddaniu ich działaniu silnego pola magnetycznego protony układają się w specyficzny, uporządkowany sposób. Na ułożone protony oddziałuje następnie promieniowanie radiowe o określonej częstotliwości, przez co następuje rezonans tych cząstek, podczas którego oddają one energię w postaci fali. Zmiana w protonach i oddanie energii są wykrywane na czujnikach urządzenia i na tej podstawie sporządzany jest obraz danej struktury, części ciała czy organu.
Podanie kontrastu pozwala na uzyskanie lepszego i dokładniejszego obrazu. Substancje kontrastowe mają właściwości ferromagnetyczne.
Kontrasty w rezonansie magnetycznym a karmienie piersią
W rezonansie magnetycznym powszechnie stosowane są kontrasty zawierające pochodne gadolinu, które przenikają do mleka w minimalnym stopniu. Wszystkie kontrasty na bazie gadolinu lub jego syntetycznych pochodnych są dopuszczone do stosowania w okresie karmienia piersią bez konieczności zachowywania dodatkowego odstępu.
Na podstawie badań określono, że maksymalna dawka dla dziecka, którą otrzyma przez mleko matki, wynosi mniej niż 0,0004% dawki mamy w przeliczeniu wagowym. Lek jest szybko eliminowany z organizmu. Jego biodostępność po podaniu doustnym (czyli jeśli dziecko otrzymałoby ten lek w mleku) wynosi mniej niż 1%. Są to takie ilości, które najprawdopodobniej nawet nie zostałyby wykryte dostępną aparaturą w organizmie dziecka.
Wybrane środki kontrastowe stosowane w rezonansie magnetycznym
Gadovist
Zawiera gadobutrol, czyli obojętny (niejonowy) kompleks składający się z gadolinu (III) oraz makrocyklicznego ligandu butrolu.
Producent w dokumentach rejestracyjnych leku Gadovist pisze: produkty lecznicze zawierające gadolin przenikają w bardzo małych ilościach do mleka matki. W dawkach klinicznych nie należy spodziewać się wpływu na niemowlę ze względu na małą ilość wydalaną z mlekiem i słabe wchłanianie z jelita. Dodatkowo umieszcza zapis, że jeśli mama może zdecydować się na odstęp 24h w karmieniu piersią od podania leku.
Nie ma badań dotyczących stosowania gadobutrolu u kobiet karmiących piersią, jednak z uwagi na to, że jest to jedna z najstabilniejszych pochodnych gadolinu, uznaje się, że jest to najbezpieczniejsza opcja dla kobiet karmiących piersią.
Gadobutrol jest powszechnie stosowany w diagnostyce kobiet karmiących piersią i międzynarodowe ośrodki badawcze nie zalecają stosowania przerwy między podaniem leku a karmieniem piersią [źródła na końcu artykułu].
Gadobutrol stosuje się go zarówno u dorosłych jak i dzieci, w tym noworodków. U noworodków dawka wynosi 0,1 ml na kg masy ciała.
Lek jest szybko eliminowany z organizmu i jego dostępność po podaniu doustnym (czyli jeśli dziecko otrzymałoby ten lek w mleku) wynosi 1%. Są to takie ilości, które najprawdopodobniej nawet nie zostałyby wykryte dostępną aparaturą w organizmie dziecka.
Gadobutrol jest powszechnie stosowany w diagnostyce kobiet karmiących piersią i międzynarodowe ośrodki referencyjne nie zalecają stosowania przerwy między podaniem leku a karmieniem piersią. Biorąc pod uwagę słabe przenikanie leku do mleka, fakt, że stosuje się go również w diagnostyce noworodków, a także aktualne zalecenia ośrodków referencyjnych uznaje się, że ryzyko dla dziecka z karmienia piersią zaraz po wykonanym badaniu z użyciem kontrastu na bazie gadolinu jest bardzo niskie i nie ma konieczności stosować 24- ani 48-godzinnej przerwy.
ProHance
W preparacie ProHance składnikiem kontrastowym jest gadoteriol, pochodna gadolinu.
Producent leku informuje: Produkty lecznicze zawierające gadolin przenikają w bardzo małych ilościach do mleka matki. W dawkach klinicznych nie jest spodziewany wpływ na niemowlę ze względu na małą ilość wydalaną z mlekiem i słabe wchłanianie z jelit. Oraz znów, jak w przypadku Gadobutroli – jeśli mama chce, może rozważyć odstęp 24h od podania leku do następnego karmienia. Nie jest to jednak konieczne.
ProHance jest stosowana w badaniach diagnostycznych niemowląt i dzieci w dawkach znacznie wyższych niż te, które mogłyby przedostać się do mleka po badaniu mamy.
Gadoteriol jest powszechnie stosowany w diagnostyce kobiet karmiących piersią i międzynarodowe ośrodki referencyjne nie zalecają stosowania przerwy między podaniem leku a karmieniem piersią [Patrz koniec artykułu].
Biorąc pod uwagę słabe przenikanie leku do mleka, fakt, że stosuje się go również w diagnostyce noworodków, a także aktualne zalecenia ośrodków referencyjnych uznaje się, że ryzyko dla dziecka z karmienia piersią zaraz po wykonanym badaniu z użyciem kontrastu na bazie gadolinu jest bardzo niskie i nie ma konieczności stosować przerwy, odciągania i wylewania mleka czy czasowego odstawiania dziecka od piersi.
Dotarem
Zawiera gwas gadoterowy, któy jest jonowym kompleksem gadolinu składającym się z tlenku gadolinu i kwasu 1,4,7,10- tetraazacyklododekano-N,N’,N”,N”’-tetraoctowego (DOTA), i występuje w produkcie w postaci soli megalminowej.
Producent informuje: w razie stosowania w dawkach klinicznych nie przewiduje się żadnego wpływu na karmione niemowlę, z uwagi na niewielkie ilości wydzielane do mleka matki i słabe wchłanianie z przewodu pokarmowego. Kontynuacja lub wstrzymanie karmienia piersią na 24 godziny od podania produktu Dotarem powinno być pozostawione do decyzji lekarza i karmiącej matki.
Nie ma badań w grupie kobiet karmiących piersią, uznaje się, że ryzyko z jego stosowania przez mamę dla karmionego piersią dziecka jest niskie, podobnie jak pozostałych środków kontrastowych na bazie gadolinu.
Podsumowanie
American College of Radiology (ACR) uznaje stosowanie pochodnych gadolinu, bez różnicowania na konkretne związki chemiczne, za bezpieczne podczas karmienia piersią. Ryzyko z ekspozycji dziecka na tak niewielkie ilości leku, jakie mogą znaleźć się w mleku, jest niższe niż ryzyko z zaprzestania karmienia piersią i zmiany organizacji życia z tym związanej.
ACR zaleca karmić bez zachowywania odstępu.
Producenci leku oraz ACR w dokumentach umieszczają również informacje, że jeśli pacjentka ma wątpliwości i nie chce podejmować ryzyka, całkowity okres eliminacji leku z jej organizmu wynosi 24 godziny. Potencjalne ryzyko wiąże się z możliwą zmiany smaku mleka pod wpływem podania leku mamie, możliwością wystąpienia reakcji nadwrażliwości lub alergii na gadolin, choć jak dotąd nie zgłoszono takiego działania u karmionych piersią dzieci, których mamy miały podany środek kontrastujący z pochodną gadolinu. Takie działanie w wyniku ekspozycji na te leki przez mleko mamy wydaje się mało prawdopodobne.
Na podstawie
The Royal College of Radiologists. Guidance on gadolinium-based contrast agent administration to adult patients. 2019 (https://www.rcr.ac.uk/system/files/publication/field_publication_files/bfcr193-gadolinium-based-contrast-agent-adult-patients.pdf?fbclid=IwAR25iMLQHxPQNeWZ_R5VgXWUJPDfdGPRcbENP0Dppk0WMEmuPB0J8eBDc2c)
ACR Committee on Drugs and Contrast Media. ACR manual on contrast media. 2021; https://www.acr.org/-/media/ACR/Files/Clinical-Resources/Contrast_Media.pdf
Chen MM, Coakley FV, Kaimal A, Laros RK Jr Guidelines for computed tomography and magnetic resonance imaging use during pregnancy and lactation. Obstet Gynecol. 2008 Aug; 112(2 Pt 1):333-40
Ferris N, Goergen S Gadolinium Contrast Medium (MRI Contrast agents) insideradiology.com.au/pages/view.php?T_id=38#.VGUqyvmsUt (accessed May 2021)
Hale T Medications and Mothers Milk
Kubik-Huch RA, Gottstein-Aalame NM, Frenzel T et-al. Gadopentetate dimeglumine excretion into human breast milk during lactation. Radiology. 2000;216 (2): 555-8.
Lactmed website http://toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/htmlgen?LACT
The Royal Australian and New Zealand College of Radiologists (RANZR) Iodinated Contrast Media Guideline, 2018 https://www.ranzcr.com/college/document-library/ranzcr-iodinated-contrast-guidelines
Rofsky NM, Weinreb JC, Litt AW. Quantitative analysis of gadopentate diglumine excreted in breast milk. JMRI 1993; 3:131- 132
Webb JA, Thomsen HS, Morcos SK; Members of Contrast Media Safety Committee of European Society of Urogenital Radiology (ESUR).
Charakterystyka Produktu Leczniczego: Gadovist, Prohance, Dotarem