Działania wojenne na terenie Ukrainy, a także inne konflikty zbrojne i narastające niepokoje dotyczące wykorzystania energii jądrowej wywołują wiele niepokoju. W związku z tym w marcu 2023 grupa IFE (Infant Feeding in Emergencies Core Group) opracowała dokładne zalecenia dotyczące żywienia niemowląt w sytuacji zagrożenia nuklearnego.
Poniżej omawiam najważniejsze, wybrane elementy zaleceń grupy IFE.
Zmiana z karmienia własnym mlekiem na alternatywę w sytuacji zagrożenia nie powinna być podejmowana pochopnie.
Mleko ludzkie ma ogromny potencjał odżywczy, immunologiczny i zapewnia bezpieczne żywienie. Karmienie piersią lub własnym mlekiem ma kluczowe znaczenie na terenach objętych konfliktami zbrojnymi i klęskami żywiołowymi, kiedy zasoby, takie jak czysta woda, elektryczność, zapasy żywności i opieka zdrowotna są ograniczone lub nie ma do nich dostępu.
Ocena zagrożenia — czy mnie dotyczy?
Po wystąpieniu budzącego niepokój zdarzenia nuklearnegonp. w elektrowni jądrowej, pojawiają się komunikaty skierowane do ogółu społeczeństwa na temat tego, jakie należy podjąć środki ostrożności na danym obszarze (bo zagrożenie nuklearne dotyczy konkretnego obszaru).
Więc przede wszystkim określamy czy znajdujemy się na obszarze wysokiego ryzyka skażeniem nuklearnym. Czyli czy jesteśmy na tyle blisko, że mogą do nas dotrzeć w dużych ilościach cząsteczki radioaktywne. Jeśli nie – nie trzeba podejmować żadnych interwencji.
Jeśli tak, rozważamy ryzyko związane z narażeniem na cząsteczki radioaktywne, najczęściej w przypadku awarii elektrowni jądrowych jest to radioaktywny jod.
Co robić, gdy osoba karmiąca piersią jest narażona na radioaktywny jod
1. Jodek potasu
W przypadku wdychania lub połknięcia radioaktywnego jodu gromadzi się on w tarczycy i może spowodować wewnętrzne uszkodzenia komórek. Przyjmowanie jodku potasu może chronić tarczycę przed wchłanianiem radioaktywnego jodu.
Grupa IFE zaznacza, że jodek potasu jest bezpieczny dla kobiet karmiących piersią, niemowląt i małych dzieci. Jodek potasu przenika do mleka matki, ale nie w dawce wystarczającej, aby w pełni chronić niemowlę. Więc wszystkie narażone niemowlęta, niezależnie od sposobu karmienia, powinny otrzymać jodek potasu, gdy jest to konieczne.
O jodku potasu w kontekście karmienia piersią pisałam więcej TUTAJ.
Nie zaleca się opuszczania bezpiecznego schronienia w poszukiwaniu jodku potasu. Stosowanie innych produktów z jodem może nie przynieść korzystnego rezultatu i może być szkodliwe.
2. Ochrona przed skażeniem
Narażenie na radioaktywny jod można również zmniejszyć, stosując inne działania ochronne:
- ewakuacja z miejsca skażenia w ściśle określonych warunkach (o tym jak to zrobić poinformują komunikaty rządowe)
- schronienie się w bezpiecznym miejscu, nawet jeśli jest na obszarze skażonym. Takie miejsce powinno mieć opcję szczelnego zamknięcia okien i drzwi.
- unikanie przypadkowego spożycia radioaktywnego jodu w pożywieniu i wodzie
- usuwanie potencjalnych zanieczyszczeń ze skóry i ubrań (dekontaminacja) obejmuje mycie piersi i brodawek ciepłą wodą z mydłem.
3. Karmienie piersią jest rekomendowane w większości przypadków
Korzyść z karmienia piersią w sytuacji skażenia nuklearnego jest wyższa niż ryzyko, gdy:
- Mama i dziecko otrzymali jodek potasu. Karmienie piersią nadal uznaje się za bezpieczne, mimo zwiększenia stężenia jodu w mleku.
- Mama nie ma dostępu do jodku potasu, ale przebywa w bezpiecznym schronieniu lub jest w trakcie bezpiecznej ewakuacji. W takiej sytuacji ryzyko skażenia rodzica, mleka i malucha przez mleko jest niskie, a karmienie piersią nadal jest korzystne.
4. Kiedy rozważamy zmianę sposobu karmienia
Musi zajść kilka okoliczności, żeby rozważać zmianę z karmienia piersią na karmienie mieszanką.
Osoba karmiąca piersią i dziecko przebywają na stałe w strefie zagrożenia, w odległości, która wymaga wdrożenia środków ochronnych
ORAZ jodek potasu nie jest dostępny
ORAZ zabezpieczenie schronienia (np.szczelne zamknięcie okien i drzwi)/bezpieczna ewakuacja nie jest możliwe
ORAZ w miejscu ich przebywania jest dostępne wcześniej odciągnięte mleko lub mieszanka
ORAZw miejscu schronienia jest dostęp do środków higieny – bezpiecznej wody, mydła, możliwość przegotowania wody do sporządzenia mieszanki.
IFE zaleca, aby tylko wtedy rozważyć zmianę sposobu karmienia dziecka gdy WSZYSTKIE powyższe warunki są spełnione.
JEŚLI SPEŁNIONY JEST TYLKO JEDEN WARUNEK ZALECA SIĘ DALSZE KARMIENIE PIERSIĄ. Przerwanie karmienia piersią to ostateczność.
Czyli w uproszczeniu:
Jeśli przebywamy w okolicy, gdzie nastąpiła awaria elektrowni jądrowej, wiadomo, że nastąpiło skażenie nuklearne, nie mamy jak się ewakuować, jesteśmy w miejscu, gdzie nie da się uniknąć narażenia, a nie mamy jodku potasu pod ręką i JEDNOCZEŚNIE mamy zaplecze sanitarne z bezpieczną wodą i mieszanką i możemy bezpiecznie nakarmić dziecko – wtedy myślimy o tymczasowym zaprzestaniu karmienia piersią.
Jeśli nie ma bezpiecznej wody i sposobu, żeby ją zagotować — karmienie piersią może być korzystniejsze niż podanie dziecku mieszkanki sporządzonej w niepewnych warunkach.
W raporcie zaleceniach czytamy (tłumaczenie jest moje):
„Przerwanie karmienia piersią naraża niemowlęta na zwiększone ryzyko zachorowania na różne choroby, na brak bezpieczeństwa żywieniowego, pogarsza zdrowie i dobrostan dzieci i matek (…). Ryzyko to wzrasta w sytuacjach awaryjnych, ponieważ zasoby potrzebne do podawania substytutów mleka ludzkiego, które zapewnią odpowiedni poziom bezpieczeństwa (w tym dostęp do bezpiecznej/niezanieczyszczonej wody, urządzeń higieniczno-sanitarnych
i opieki zdrowotnej) mogą być niedostępne lub trudne do uzyskania(…). Karmienie piersią powinno zostać przerwane na możliwie najkrótszy czas.”
Osobom karmiącym piersią należy doradzić, jak chronić siebie i swoje niemowlęta przed narażeniem na radioaktywny jod. Potrzebny jest silny przekaz dotyczący zdrowia publicznego dotyczący bezpieczeństwa karmienia piersią, podejmowanych działań w zależności od odległości od miejsca skażenia.
5. Jeśli karmienie piersią zostanie przerwane
Jeśli konieczne jest tymczasowe przerwanie karmienia piersią (czyli spełnione są wszystkie powyżej opisane warunki), rodzice powinni otrzymać wsparcie dotyczące tego, w jaki sposób zadbać o laktację i jak bezpiecznie odciągać mleko. To ważne także w kontekście zapobiegania zapaleniu piersi, które może wiązać się z dyskomfortem, bólem, utrudnieniem funkcjonowania, problemami zdrowotnymi.
Odciągnięte w tym czasie mleko można przechowywać, ale w szczelnie zamkniętym pojemniku, w lodówce lub zamrażarce do czasu, aż jego podanie będzie wiązało się z niskim ryzykiem.
Kobiety powinny być wspierane w powrocie do karmienia piersią, gdy tylko będzie to możliwe.
Jak w takiej sytuacji karmić dziecko poniżej 6 miesięcy życia:
Jeśli dostępna w miejscu przebywania jest gotowa mieszanka w płynie w jednorazowym pojemniku (RUIF, Ready for Use Infant Formula), wydaje się to być najmniejsze ryzyko w porównaniu z innymi opcjami (innymi niż karmienie piersią).
Jeśli dostępna jest tylko mieszanka w proszku, należy sporządzić roztwór zgodnie z instrukcją używając do gotowania wody butelkowanej, chyba że woda z kranu będzie uznana za bezpieczną (taka informacja powinna być przekazana w lokalnych komunikatach).
Gotowe mieszanki w płynie i w proszku wyprodukowane przed awarią jądrową powinny być bezpieczne do spożycia.
Nie powinno się karmić dzieci w tym wieku innymi produktami własnego wyrobu ani rozcieńczanymi mieszankami.
Jak karmić dziecko powyżej 6 miesiąca życia:
Można użyć mieszanki jak opisano wyżej
Dla niemowląt powyżej szóstego miesiąca życia alternatywne pokarmy obejmują pasteryzowane mleko krowie, które było już w domu przed awarią nuklearną, jogurty, śmietana. Mogą być użyte, gdy nie ma dostępu do bezpiecznej mieszanki.
Jeśli istnieją obawy, że sprzęt do karmienia dziecka czy pojemniki z żywnością mogą być skażone, należy użyć wilgotnej szmatki lub ręcznika do wytarcia ich przed otwarciem i spożyciem.
Wszystkie używane ściereczki lub ręczniki wkładamy do plastikowej torby lub innego zamykanego pojemnika i umieszczamy z dala od ludzi i zwierząt domowych
6. Mleko sprzed zdarzenia nuklearnego (np. sprzed awarii elektrowni)
Promieniowanie jonizujące nie wpłynie na wcześniej odciągnięte i prawidłowo przechowywane mleko. Zamrożone mleko można rozmrozić w zamkniętym pojemniku/torebce/woreczku w misce z podgrzaną butelkowaną wodą lub w lodówce przez noc. Jeśli woda z kranu jest bezpieczna do użytku, można rozmrozić mleko w misce z podgrzaną wodą z kranu.
Jeśli to możliwe, należy do karmienia dziecka używać kubeczka zamiast butelek czy bidonów, żeby czyszczenie było jak najłatwiejsze i najbezpieczniejsze z uwzględnieniem możliwego braku dostępu do nieskażonej wody.
7. Inne pokarmy sprzed zdarzenia nuklearnego
Żywność i napoje, które zostały zapakowane przed awarią nuklearną, np. w puszkach lub w plastikowych opakowaniach, są bezpieczne do spożycia przez kobiety karmiące piersią i niemowlęta powyżej szóstego miesiąca życia. Całe jedzenie (w tym owoce i warzywa) oraz napoje, które znajdują się wewnątrz budynku (otwarte lub nieotwarte), np
w lodówce, zamrażarce, szafce lub szufladzie, są również bezpieczne do spożycia.
Żywności z ogrodu, działki, balkonu nie należy spożywać, dopóki właściwe organy rządowe nie stwierdzą, że jest to bezpieczne.
Ręce należy umyć ciepłą wodą z mydłem po dotknięciu czegokolwiek potencjalnie skażonego oraz za każdym razem przed jedzeniem i piciem.
Jeśli istnieją obawy, że sprzęt do karmienia dziecka czy pojemniki z żywnością mogą być skażone materiałami radioaktywnymi, należy użyć wilgotnej szmatki lub ręcznika do wytarcia ich przed otwarciem i spożyciem. Wszystkie używane ściereczki lub ręczniki należy włożyć do plastikowej torbie lub innego zamykanego pojemnika i umieścić z dala od ludzi i zwierząt domowych
Na podstawie:
ENN, Guidance released on the impact of chemical, biological, radiological and nuclear (CBRN) threats on infants, young children and breastfeeding women; 30 march 2023 from: https://www.ennonline.net/cbrn-iycfe
Kliknij obrazek, żeby pobrać cały plik
