W okresie jesienno-zimowym jedną z najbardziej niebezpiecznych infekcji wywołuje wirus grypy. Co wiemy na temat szczepienia przeciwko grypie w okresie karmienia piersią? Dowiesz się w tym wpisie.
Zachorowałaś i potrzebujesz informacji o tym co zrobić? Postępowanie w przypadku zachorowania na grypę podczas karmienia piersią znajdziesz we wpisie: grypa a karmienie piersią
Wirus grypy – opis
Wirus grypy to mały patogen, składający się ze specyficznych białek – hemaglutyniny (H) oraz neuramidazy (N). Istnieją cztery typy wirusa grypy (A, B, C i D), z czego za sezonowe infekcje u ludzi oraz pandemie odpowiada wirus typu A. Wirusy typu A są klasyfikowane do różnych grup na podstawie białek, które występują na ich powierzchni i to właśnie przeciwko tym wirusom projektuje się szczepionki. W tej chwili krążące odmiany to A(H1N1) oraz A(H3N2).
Charakterystyka infekcji
Infekcja wywołana wirusem grypy ma zwykle gwałtowny przebieg, pierwsze objawy występują i nasilają się w krótkim czasie. Infekcja trwa zwykle siedem do dziesięciu dni, jednak czasami, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka, występują poważne komplikacje, które mogą doprowadzić do zgonu.
Do osób z grupy ryzyka należą kobiety ciężarne, dzieci poniżej 5 lat, osoby starsze, osoby chorujące na choroby przewlekłe, osoby z obniżoną odpornością (chorujące na AIDS, podczas terapii lekami immunosupresyjnymi, pacjenci onkologiczni).
Prewencja
Zgodnie z opinią ośrodków referencyjnych, jak WHO (World Health Organization, Światowa Organizacja Zdrowia) i CDC (Center for Disease Control and Prewention, Centrum Kontroli i Prewencji Chorób), rekomendowaną najskuteczniejszą metodą zapobiegania grypie jest szczepienie. Odporność osiąga się zazwyczaj w ciągu 2–3 tygodni od zaszczepienia. Szczepionka jest skierowana przeciwko aktualnie występującym szczepom wirusa, ale będzie też działała na szczepy podobne (wirus grypy zmienia się w czasie i mutuje, dostosowując do nowych warunków). Czas utrzymywania się odporności przeciw szczepom wirusa zawartym w szczepionce i szczepom podobnym jest różny. Zazwyczaj wynosi od 6 do 12 miesięcy od chwili szczepienia.
Co to jest szczepionka
Żeby zrozumieć, jak wygląda kwestia bezpieczeństwa z zastosowania szczepionki przeciwko grypie w okresie laktacji trzeba wiedzieć, czym szczepionka właściwie jest.
Szczepionka to preparat, który w swoim składzie zawiera fragment bakterii lub wirusa albo nieaktywnego wirusa lub bakterię, które po podaniu do organizmu imitują zakażenie aktywnym patogen. Białe krwinki układu odpornościowego rozpoznają te składniki i uznając je za obce produkują przeciwciała i inne substancje, które pomagają usunąć rozpoznany patogen. W tym procesie białe krwinki uczą się rozpoznawać ten konkretny patogen i gdy następnym razem będzie z nim kontakt, czyli gdy zarazimy się aktywnym wirusem lub bakterią, białe krwinki zareagują od razu niszcząc patogen zanim zdąży zacząć się namnażać i zanim infekcja się rozwinie. W efekcie też, ponieważ my nie zachorujemy, nie będziemy zarażać, więc nie przekażemy patogenu innej osobie – naszym dzieciom, partnerowi czy kolegom i koleżankom z pracy.
Szczepionka może zawierać dodatkowe składniki, które pomagają szybciej nauczyć się białym krwinkom rozpoznawać patogen, a także konieczne stabilizatory i konserwanty. Składniki używane przy produkcji szczepionek, zarówno rozpuszczalniki jak i konserwanty oraz ich obecność w ostatecznym produkcie zgodnie z obowiązującym prawem są mierzone bardzo czułym sprzętem. W przypadku przekroczenia norm (ustalonych przez stosowne przepisy – patrz na końcu artykułu) produkt jest wycofywany ze sprzedaży. Więcej o tym piszę poniżej.
Jakie normy musi spełniać szczepionka, zanim trafi na apteczną półkę?
Szczepionka to specjalny produkt leczniczy, który w sprzedaży może się znaleźć tylko po spełnieniu restrykcyjnych kryteriów, jakie określa Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych na podstawie wniosków podmiotów odpowiedzialnych i załączonej do nich dokumentacji, których podstawa prawna jest określona w art. 10 ustawy z dnia 6 września 2001 roku – Prawo farmaceutyczne.
Czyli producent leku, żeby sprzedawać swoją szczepionkę hurtowniom farmaceutycznym, musi spełnić warunki urzędu, który wydaje decyzje o dopuszczenie do obrotu, a jeśli szczepionka jest sprowadzana z innego kraju – urzędu właściwego w danym kraju. W państwach Unii warunki dopuszczania szczepionek do obrotu są ujednolicone, czyli w każdym kraju takie same i opisane w załączniku nr 1 do dyrektywy nr 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego.
Wymagania dotyczące procesu wytwarzania i kontroli szczepionek opisane są szczegółowo w Farmakopei Europejskiej oraz Farmakopei Polskiej (Farmakopea to książka, która jest podstawą wytycznych w przemyśle farmaceutycznym). Kontrola dotyczy nie tylko substancji czynnej, ale wszystkich materiałów stosowanych w procesie wytwarzania. Tam znajduje się także wykaz odczynników, które mogą być stosowane w procesie wytwarzania oraz substancje pomocnicze zawarte w szczepionce, dla których Farmakopea przedstawia rygorystyczne limity. Te regulacje mają gwarantować bezpieczeństwo stosowania produktu przez pacjenta.
Szczepionka zanim zostanie wprowadzona do sprzedaży musi zostać poddana badaniom skuteczności, toksyczności, a zgodność z normami jakości musi być potwierdzona w każdej partii produktu.
Szczepionka przeciw grypie – zalecenia w laktacji
Ośrodki referencyjne, w tym CDC) uznają szczepienie mamy karmiącej piersią za niskie ryzyko dla dziecka. Szczepienie nie jest przeciwwskazane w okresie karmienia piersią, co potwierdza producent leku w dokumentach rejestracyjnych. A jak wiadomo, to co znajdzie się w dokumentach rejestracyjnych leku jest podstawą wiedzy o leku. Jeśli bezpieczeństwo zastosowania leku w grupie kobiet karmiących piersią nie byłoby potwierdzone, taka informacja nie mogłaby pojawić się w dokumentach rejestracyjnych (dlaczego tak jest możecie przeczytać tutaj: ulotka dla pacjenta).
Szczepionka przeciw grypie – badania
Badano przenikanie składników różnych szczepionek do mleka matki (przeciwko śwince, odrze, ospie). Nie wykryto fragmentów patogenów w mleku. W przypadku szczepionki na różyczkę, wykryto wirusa w mleku, ale żadne z badanych dzieci nie wykazało jakiejkolwiek reakcji na mleko zawierające wirusa, odpowiedź tych dzieci na szczepionkę podawaną rutynowo w drugim roku życia nie odbiegała od normy. Nie badano przenikania składników szczepionki przeciwko grypie do mleka mamy, ale zakłada się, że przenikanie nie zachodzi lub jest nieistotne klinicznie dla karmionego piersią dziecka. Nie zaraportowano żadnego przypadku zachorowania dziecka karmionego piersią na grypę w wyniku ekspozycji na mleko po szczepieniu mamy na grypę.
Z badań wynika, że zaszczepienie mamy w ciąży zwiększa ilość przeciwciał przeciwko wirusowi grypy w mleku po porodzie.
W jednym z badań kobietom w III trymestrze ciąży podano szczepionkę przeciwko grypie. Mamy karmiły swoje dzieci przez średnio 14 tygodni. Przez pierwsze 6 miesięcy życia stwierdzono zmniejszenie częstości zapadania na choroby dróg oddechowych przebiegających z gorączką o 36%, laboratoryjnie stwierdzonej grypy o 63% w porównaniu z grupą kontrolną. Nie ustalono jednak czy za taki efekt odpowiedzialne było karmienie piersią czy faktycznie transfer przeciwciał przeciwko wirusowi grypy.
W innym badaniu porównano wynik szczepienia kobiet ciężarnych ( w III trymestrze) na grypę w grupie badanej i na pneumokoki w grupie kontrolnej. U kobiet szczepionych na grypę wykryto wyższe stężenie przeciwciał IgA w mleku niż u kobiet szczepionych na pneumokoki, stężenie utrzymywało się wyższe przynajmniej do 6 miesięcy po porodzie. Dzieci kobiet szczepionych na grypę rzadziej chorowały na choroby dróg oddechowych przebiegających z gorączką w pierwszych 6 miesiącach życia (to także czas, w którym dzieci były karmione wyłącznie piersią).
Wpływ szczepienia mamy na dziecko karmione piersią
Uznaje się, że szczepienie mamy może zwiększać liczbę przeciwciał u dziecka, ale szczepienie mamy nie chroni dziecka przed infekcją i nie zastąpi szczepienia dziecka. Dzieci powinny być szczepione zgodnie z harmonogramem szczepień. Zaobserwowano wyższe stężenie przeciwciał u dzieci karmionych piersią, których mamy były szczepione w porównaniu z dziećmi karmionymi mieszanką, których mamy również były szczepione.
Podsumowanie
Szczepienie przeciwko grypie może zapobiec poważnej infekcji i jej powikłaniom, a także pomóc zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa na innych członków rodziny i osoby z otoczenia. Zarówno ośrodki referencyjne, jak i producenci szczepionek na grypę uznają, że nie ma przeciwwskazań, żeby karmić piersią i zaszczepić się na grypę.
Oznacza to, że ryzyko z wystąpienia działań niepożądanych u dziecka karmionego piersią w wyniku szczepienia jego mamy jest bardzo niskie. Jak dotąd nie zaraportowano żadnego działania niepożądanego w takiej sytuacji.
Po szczepieniu nie ma konieczności zachowywania dodatkowych środków ostrożności, jak odstęp w karmieniu piersią czy czasowe odstawienie. Karmiony piersią maluch może otrzymać inne szczepionki, w tym szczepionkę na grypę, zgodnie z harmonogramem szczepień, niezależnie od szczepienia mamy.
Na podstawie:
„Influenza (Seasonal)”. World Health Organization (WHO). March 2014. Archived from the original on 30 November 2014. Retrieved 25 November 2014.
Dyrektywa 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r.w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi (Dz.U. L 311 z 28.11.2001, str. 67)
Informacja Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych z dnia 9 października 2018 roku w sprawie dopuszczenia do obrotu szczepionek u ludzi w Polsce i w Unii Europejskiej
Maertens K, De Schutter S, Braeckman T et al. Breastfeeding after maternal immunisation during pregnancy: Providing immunological protection to the newborn: A review. Vaccine. 2014;32:1786-92.
Schlaudecker EP, Steinhoff MC, Omer SB et al. IgA and neutralizing antibodies to influenza a virus in human milk: a randomized trial of antenatal influenza immunization. PLoS One. 2013;8:e70867.
Brady RC, Jackson LA, Frey SE et al. Randomized trial comparing the safety and antibody responses to live attenuated versus inactivated influenza vaccine when administered to breastfeeding women. Vaccine. 2018;36:4663-71.
American Academy of Pediatrics Committee on Infectious Diseases, Kimberlin DW, Brady MT et al. Red Book: 2015 Report of the Committee on Infectious Diseases. 30th ed. Elk Grove Village, IL: American Academy of Pediatrics. 2015.
Prevention and control of influenza with vaccines: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) United States, 2012-13 influenza season. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2012;61:613-8.
Pabst HF. Immunomodulation by breast-feeding. Pediatr Infect Dis J. 1997;16:991-5.
Zaman K, Roy E, Arifeen SE et al. Effectiveness of maternal influenza immunization in mothers and infants. N Engl J Med. 2008;359:1555-64.
Gruslin A, Steben M, Halperin S et al. Immunization in pregnancy: No. 220, December 2008. Int J Gynaecol Obstet. 2009;105:187-91.
General recommendations on immunization -recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm Rep. 2011;60 (RR-2):1-64.
Sachs HC, Frattarelli DAC, Galinkin JL, Green TP, Johnson T, Neville K, et al. The transfer of drugs and therapeutics into human breast milk: An update on selected topics. Pediatrics. 2013;132(3):e796-80