Kilka zasad, które pomogą Wam w pracy z pacjentkami karmiącym piersią oraz w doradzeniu, które leki są bezpieczne w samoleczeniu.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat bezpiecznego samoleczenia – pobierz darmowego ebooka na ten temat.
Nigdy nie stosujemy leków u mamy karmiącej piersią, jeśli nie ma wyraźnej potrzeby.
Jeśli stan zdrowia utrudnia mamie codzienne funkcjonowanie, stanowi zagrożenie dla niej samej, dla dziecka albo innych osób z otoczenia, wówczas mówimy o wyraźnej potrzebie. Jednocześnie unikamy stosowania u mam karmiących preparatów o nieustalonej skuteczności, o wykazanym braku skuteczności czy o sugerowanej w badaniach szkodliwości, przewyższającej korzyści z terapii. Trzeba pamiętać o tym, że to pacjentka ostatecznie decyduje o swojej terapii. Udzielając rzetelnych informacji, pomagamy jej wybrać świadomie.
Leki przyjmujemy przez możliwie najkrótszy czas w możliwie najmniejszych, ale skutecznych dawkach.
Jak w przypadku każdej farmakoterapii przyjmujemy lek tylko w takich ilościach, które dają optymalny efekt terapeutyczny. Nie stosujemy profilaktycznie leków bez wyraźnej przyczyny.
Leki podlegają eliminacji z mleka na tych samych zasadach co z innych części organizmu mamy.
Wraz z upływem czasu stężenie leków w mleku będzie spadać, ponieważ lek będzie eliminowany z organizmu mamy. Szybkość eliminacji dla różnych leków jest różna, w niektórych przypadkach w ciągu 30 minut znika połowa stężenia leku we krwi mamy, w innych dopiero po 4 godzinach czy kilkunastu dniach. W większości sytuacji tak często polecane wylewanie mleka po zażyciu leku, a przed karmieniem nie zmieni znacząco ilości leku w mleku i nie wpłynie na zmniejszenie ryzyka terapii. Profilaktyczne utrzymanie sztywnego odstępu, np. 2 godzin (czy jakiegokolwiek innego odstępu czasowego, który nie wynika z właściwości farmakokinetycznych leku lub badań na temat przenikania leku do mleka), nie jest wskazane, ponieważ leki mają różne czasy półtrwania i w różnym czasie są eliminowane.
Szkodliwość leku dla dziecka karmionego piersią zależy przede wszystkim od ilości leku, jaka ostatecznie znajdzie się w mleku.
Wiele leków przenika do mleka mamy, ale tylko nieliczne mogą osiągnąć stężenie, które istotnie wpłynie na dziecko. Sam fakt przenikania do mleka mówi nam niewiele – jest to parametr bardzo mało precyzyjny. Dlatego rozważając bezpieczeństwo stosowania leków w okresie laktacji, zawsze zwracamy uwagę na ostateczną dawkę, jaka znajdzie się w mleku, ponieważ to właśnie ta dawka zostanie podana dziecku drogą doustną z mlekiem mamy. Leki silnie działające, jeśli są stosowane w bardzo niskich dawkach u mamy karmiącej piersią, mogą stanowić niskie ryzyko dla dziecka, natomiast leki powszechnie uznawane za bezpieczne, jeśli są przyjmowane w wysokich dawkach lub jeśli leczenie trwa długo, mogą stanowić dla malucha ryzyko.
Bierzemy pod uwagę czynniki dotyczące mamy – stan zdrowia, choroby przewlekłe, historię laktacyjną, inne przyjmowane leki.
Stosowane przez mamę inne leki lub jej stan zdrowia mogą powodować zmianę wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu czy eliminacji wprowadzanego leku. W konsekwencji stężenia nowego leku w jej krwi i mleku mogą się różnić od spodziewanych. Dlatego jeśli mama przyjmuje jakiekolwiek inne leki, suplementy diety czy preparaty, także ziołowe, choruje na coś przewlekle albo jej choroba wiąże się z zaburzeniem pracy nerek lub wątroby, terapię powinno się dobierać niezwykle uważnie, z uwzględnieniem czynników mogących zwiększać ryzyko wynikające z ekspozycji na lek.
Czynniki dotyczące dziecka – wiek, masa ciała i częstotliwość karmień na dobę, stan zdrowia i przyjmowane leki, suplementy – także mają wpływ na bezpieczeństwo terapii.
Potencjalna dawka leku, jaka trafi do mleka mamy, zostanie podana dziecku drogą doustną za każdym razem, gdy będzie ono piło mleko z piersi. Średni dobowy pobór mleka z piersi jest zróżnicowany. Szacuje się, że w przypadku dziecka w wieku 0-6 miesięcy wynosi między 570 ml a 900 ml, ale może być niższy lub wyższy. Ryzyko wynikające z ekspozycji na lek przez mleko mamy będzie inne u noworodków, dla których mleko mamy jest podstawą żywienia, a inne u dwulatków, które są karmione np. dwa razy na dobę.
Jeśli dziecko jest wcześniakiem, choruje na coś lub przyjmuje leki, leczenie mamy należy dobierać z dużą uwagą, pamiętając o czynnikach, które mogą zwiększać ryzyko wynikające z ekspozycji na lek.
Definitywne zakończenie karmienia piersią bardzo rzadko jest konieczne podczas leczenia mamy karmiącej piersią.
Z wyjątkiem bardzo rzadkich schorzeń i zabiegów chirurgicznych całkowite zakończenie karmienia piersią nie jest konieczne w jakiejkolwiek terapii. Jeśli ryzyko wynikające z ekspozycji dziecka na lek jest wysokie, należy ocenić czas, po jakim stężenie leku w mleku spadnie na tyle, by karmienie piersią było możliwe. W przypadku niektórych leków wystarczy kilka godzin, w przypadku innych – kilka tygodni. Czasem może się wydawać, że kilkutygodniowa przerwa skazuje karmienie piersią na porażkę. Żeby uprościć sytuację, niektórzy specjaliści zalecają wówczas od razu odstawienie dziecka od piersi. W ten sposób odbierana jest kobiecie możliwość podjęcia świadomej decyzji o zakończeniu laktacji, co nie powinno mieć miejsca. To kobieta ostatecznie powinna wybrać, czy w takiej sytuacji zakończyć laktację, czy też utrzymać przerwę i wrócić do karmienia piersią po zakończeniu terapii.
Indywidualizacja terapii.
Choć przeczytanie opracowania, monografii, książki, internetowej bazy danych o lekach czy moich publikacji daje pewien obraz bezpieczeństwa terapii w okresie laktacji, musimy pamiętać, że nie mówi nam nic o stanie organizmu pacjentki czy jej dziecka. Dlatego bardzo istotne w doborze terapii – zarówno w samoleczeniu, jak i rekomendacjach specjalisty – jest ustalenie, czy nie istnieją okoliczności, które mogłyby spowodować wzrost ryzyka terapii.
| Czynniki mogące powodować wzrost ryzyka terapii | |
| Dotyczące dziecka | Dotyczące mamy |
| Wcześniactwo | Niewydolność nerek |
| Okres noworodkowy | Niewydolność wątroby |
| Żółtaczka fizjologiczna | Urazy mechaniczne w obrębie jamy brzusznej |
| Choroby dziecka | Stosowanie kilku leków u mamy |
| Leki podawane dziecku | Niedobór tkanki gruczołowej |
| Zaburzenia pobierania pokarmu, słaby przyrost masy ciała | Choroby mamy |
Jeśli masz wątpliwości…
Jeśli nie jesteś pewny_a jakie jest ryzyko związane ze stosowaniem danego leku w okresie laktacji – skonsultuj się ze specjalistą.
